MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ CHỨC XÂY DỰNG MÔ HÌNH VƯỜN MẪU THEO HƯỚNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HỮU CƠ

TS Nguyễn Xuân Tình (người đứng hàng ngoài cùng bên phải) cùng đoàn khảo sát của Trung ương HLV VN khảo  sát vườn mẫu tại Hà Tĩnh  

1. Về công tác tham mưu tư vấn để được giao nhiệm vụ.

Công tác tham mưu tư vấn để được giao nhiệm vụ là một nhiệm vụ quan trọng bậc nhất của Hội. Năm 2007 Hội đã tham mưu để Tỉnh ủy ban hàng chỉ thị số 15/CT - TU ngày 06/4/2007 về tăng cường lãnh đạp, chỉ đạo hoạt Hội làm vườn các cấp. UBND tỉnh đã ban hành văn bản chỉ đạo thực hiện chỉ thị số 15/CT - TU. Năm 2007 được sở KH&CN giao cho Hội thực hiện dự án"Đánh giá thực trạng kinh tế kỹ thuật VAC Hà Tĩnh và đề xuất giải pháp phát triển". Kết quả của dự án cho thấy thu nhập từ vườn chỉ chiếm 36% tổng thu nhập của hộ, toàn tỉnh có 36.000ha đất vườn, tỷ lệ vườn hoang chiếm 30%. Dự án đã đưa ra một loạt giải pháp về tổ chức, khoa học công nghệ… nhằm khai thác có hiệu quả diện tích đất vườn, nâng cao thu nhập của hộ, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo. Kết quả này của Dự án đã được đưa vào giải pháp trong Chương trình hành động của Hội thực hiện Nghị quyết số 08 - NQ/TU ngày 19/5/2009 của Tỉnh ủy về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Tiếp theo đó trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Lãnh đạo tỉnh đưa ra quan điểm nâng cao thu nhập: "Phát triển nông nghiệp toàn diện, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp hiệu quả, bền vững". Nắm bắt chủ trương này, Hội đã nhanh chóng tham mưu nhiệm vụ "Xây dựng mô hình vườn mẫu và sản xuất nông nghiệp hữu cơ trong xây dựng nông thôn mới". Nhiệm vụ này được UBND tỉnh giao cho Hội thực hiện tại văn bản số 1039/UBND - NL ngày 13/4/2012 và văn bản số 4723/UBND - NL ngày 10/12/2013.

Thực hiện các văn bản này, trong thời gian gần 2 năm (2012 - 2013), Hội đã tiến hành khảo sát sơ bộ mỗi huyện 10 mô hình kinh tế vườn, biên soạn các tài liệu, tổ chức "Hội thảo xây dựng mô hình vườn mẫu và sản xuất nông nghiệp hữu cơ" cho 12/12 huyện, thị, thành phố với sự tham gia của đại biểu lãnh đạo các huyện, xã và hộ vườn được khảo sát. Tại các cuộc hội thảo đã tạo ra luồng khí mới "Xây dựng mô hình vườn mẫu và sản xuất nông nghiệp hữu cơ" tại các xã nông thôn mới. Hội đã tổ chức vận động HLV các địa phương, cấp ủy, chính quyền và các tổ chức cùng tham gia.  Đến cuối năm 2013 đã xây dựng được 28 vườn mẫu ở huyện Cẩm Xuyên, rút kinh nghiệm. Năm 2014 UBND tỉnh giao cho Hội xây dựng 240 vườn mẫu ở 48 xã NTM (QĐ số 1186/QĐ - UBND, ngày 19/4/2014), năm 2015 xây dựng 220 vườn tại 44 xã NTM (QĐ số 1231/QĐ-UBND ngày 10/4/2015), năm 2016 xây dựng 250 vườn tại 50 xã NTM (QĐ số 1032/QĐ-UBND, ngày 26/4/2016).

2. Về phương pháp tổ chức triển khai xây dựng mô hình vườn mẫu.

- Năm đầu tiên(2014) xây dựng mô hình vườn mẫu, Hội và văn phòng NTN tỉnh phối hợp hoàn thiện một bước "Bộ tiêu chí vườn mẫu" gồm 5 tiêu chí, do Hội ban hành tạm thời (Văn bản số 38/HLV ngày 06/9/2014). Đồng thời Hội và VPĐP đã phối hợp xây dựng "Phương án và Dự toán xây dựng mô hình vườn mẫu" để hướng dẫn cho các hộ xây dựng vườn mẫu lập kế hoạch chi kinh phí hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước  20 triệu đồng/vườn. Đối với Hội, ban hành một số tài liệu hướng dẫn xây dựng mô hình vườn mẫu.

- Việc triển khai xây dựng mô hình vườn mẫu được tiến hành như sau: Trước hết, Văn phòng NTM và Hội thông báo cho các huyện lập danh sách các hộ đăng ký gửi về VPĐP và Hội; Hội và VPĐP phối hợp khảo sát chọn hộ đủ điều kiện xây dựng vườn mẫu (theo 5 tiêu chí); Tổ chức tập huấn lập Phương án và Dự toán cho các hộ tham gia xây dựng vườn mẫu; Văn phòng NTM xã giúp các hộ lập "Phương án và Dự toán xây dựng vườn mẫu" gửi về cho Hội và Văn phòng NTM tỉnh kiểm tra, thẩm định, góp ý kiến bổ sung, thông báo để các hộ hoàn thiện trình chủ tịch UBND xã ra quyết định phê duyệt; Cuối năm Hội và VPNTM phối hợp kiểm tra phân loại A, B, C theo Bộ tiêu chí. UBND xã tổ chức kiểm tra và giải ngân 20 triệu đồng/vườn từ ngân sách hỗ trợ.

Trình tự các bước xây dựng mô hình vườn mẫu được tiến hành hàng năm và cuối năm có đánh giá, đúc rút kinh nghiệm và bổ sung hoàn chỉnh Phương án Dự toán xây dựng vườn mẫu. Riêng Bộ tiêu chí vườn mẫu đã làm các bước thủ tục trình UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 59/2015/QĐ-UBND ngày 24/11/2015.

3. Về xây dựng mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ.

Năm đầu tiên (2014) thực hiện Bộ tiêu chí vườn mẫu. Gặp khó khăn lớn nhất là thực hiện 1 trong 5 tiêu chí. Đó là tiêu chí "Sản phẩm từ vườn đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm". Để có căn cứ khoa học giúp cho việc thực hiện tiêu chí này, cuối năm 2014 Hội đã tham mưu, được Sở KH&CN giao cho Hội thực hiện dự án "Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ xây dựng mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ tại xã Cẩm Bình - Cẩm Xuyên". Dự án được thực hiện trong 12 tháng (12/2014 - 12/2015) tại thôn Tân A xã Cẩm Bình - Cẩm Xuyên. Quy mô 197 hộ, tổng diện tích đất vườn 21ha/63ha trồng lúa của thôn.

Dự án gồm 5 nội dung chính: Biên soạn tài liệu lỹ thuật trồng 6 loại rau, quả và 1 tài liệu kỹ thuật chăn nuôi gà thịt hữu cơ; Tổ chức tập huấn các tài liệu kỹ thuật cho 197 hộ dân; Xây dựng 10 mô hình vườn mẫu trình diễn do Ban chỉ đạo trực tiếp hướng dẫn. 1s87 hộ do người dân tiếp thu quy trình tự làm, Ban dự án gián tiếp chỉ đạo). Triển khai các kỹ thuật trồng rau, nuôi gà thịt theo hướng hữu cơ; Phân tích kiểm nghiệm 12 mẫu rau, quả; Hội thảo báo cáo tổng kết, nghiệm thu.

Kết thúc dự án đã bình chọn được 67 hộ trong số 187 hộ đạt tiêu chuẩn mô hình vườn mẫu. Nâng số vườn mẫu của thôn lên 77 vườn (chiếm 37% số hộ trong thôn).

Kết quả của dự án đã được Hội đồng KHCN chuyên ngành đánh giá xếp loại xuất sắc, đề nghị nhân ra diện rộng. Vì vậy, năm 2016 UBND tỉnh giao cho Hội nhân rộng mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ cho 460 vườn xây dựng năm 2014 - 2015 (tại quyết định số 1032/QĐ-UBND ngày 26/4/2016). Hội đã tổ chức biên soạn tài liệu, tổ chức tập huấn cho 460 vườn mẫu. Xây dựng 03 mô hình Thôn vườn mẫu nông nghiệp hữu cơ ở vùng Đồng Bằng ven biển (Thôn Tân An xã Cẩm Bình, thôn Yên Mỹ xã Cẩm Yên, thôn Hà Thanh xã Tượng Sơn) với 400 hộ dân tham gia; Mô hình 3 thôn liên kề xã Hương Trà, huyện Hương Khê với 400 hộ dân tham gia với 3 đối tượng cây con là: rau, cam, gà thịt.

4. Bài học kinh nghiệm

Từ một số kết quả nêu trên, trong quá trình xây dựng mô hình vườn mẫu chúng tôi rút ra bài học kinh nghiệm chung như sau:

- Hoạt động của Hội phải luôn bám sát chủ trương của Đảng, Nhà nước, luôn luôn chủ động sáng tạo thực hiện tốt công tác tham mưu tư vấn về chuyên môn kỹ thuật để cấp ủy chính quyền ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, giao nhiệm vụ, kinh phí cho Hội hoạt động;

- Sau khi được giao nhiệm vụ Hội phải bám sát chức năng, phối hợp với các ngành, các cấp và tổ chức Hội ở cấp dưới để tổ chức triển khai;

- Tranh thủ sự giúp đỡ của các cơ quan tổ chức, các nhà khoa học trong và ngoài tỉnh để có thông tin giải pháp ứng dụng KH&CN cho phát triển mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ;

- Đẩy mạnh công tác thông tin truyền thông để tạo phong trào sâu rộng trong tổ chức Hội và trong xây dựng nông thôn mới.

Chúng tôi tin tưởng và hy vọng rằng "Xây dựng mô hình vườn mẫu theo hướng nông nghiệp hữu cơ" là hướng đi tất yếu tại Hà Tĩnh. Nhằm khai thác có hiệu quả 39.000ha đất vườn thuộc 280 ngàn hộ dân nông thôn và 60 ngàn hộ dân đô thị cùng hưởng ứng và được hưởng lợi. Mang lại hiệu quả về kinh tế, xã hội, bảo vệ môi trường một cách thiết thực trong xây dựng nông thôn mới. Một số kinh nghiệm bước đầu sẽ tiếp tục phát huy trong những năm tiếp theo./.

 TS. Nguyễn Xuân Tình - Chủ tịch HLV & TT Tỉnh Hà Tĩnh