NÔNG NGHIỆP TUẦN HOÀN 3. Sự tương đồng và khác biệt giữa nông nghiệp tuần hoàn và nông nghiệp hữu cơ

SỰ TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT GIỮA NNTH VÀ NNHC

TS. Phạm Đồng Quảng - Hội Làm vườn Việt Nam

1. Sự tương đồng giữa NNHC và NNTH

Khi bàn về NNTH là bàn về cách thu gom, tái chế, tái sử dụng chất thải, phế phủ phẩm hữu cơ phát sinh trong quá trình sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm nông nghiệp. Hiểu một cách đơn giản, NNTH thực chất là việc bố trí cây trồng, vật nuôi, các công đoạn của quá trình sản xuất và áp dụng các công nghệ, giải pháp kỹ thuật phù hợp sao cho tất cả chất thải, phế phụ phẩm hữu cơ phát sinh được thu gom, tái chế, tái sử dung trong các vòng tuần hoàn khép kín theo nguyên tắc chất thải của quá trình sản xuất sản phẩm này thành nguyên liệu đầu vào của quá trình sản xuất sản phẩm khác, bằng cách đó không để chất thải phát tán gây ô nhiễm môi trường, giảm chi phí đầu vào, nâng cao hiệu quả sản xuất. Vì vậy, các biện pháp thu gom, tái chế, tái sử dụng chất thải, phế phủ phẩm hữu cơ trong NNTH rất gần gữi, tương đồng với các nguyên tắc, cũng như yêu cầu kỹ thuật của tiêu chuẩn NNHC...

a) Tương đồng về mục tiêu và nguyên tắc

Mục tiêu của NNTH là tái sử dụng, tái chế chất thải, phế phụ phẩm hữu cơ thành các sản phẩm có ích cho thực vật, động vật, con người, hệ sinh thái nói chugn; điều đó hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc “ sức khỏe” trong NNHC nhằm “duy trì và nâng cao sức khỏe của đất, thực vật, động vật, con người và trái đất. Các mô hình NNTH cũng vận hành phù hợp với nguyên tắc “sinh thái” của NNHC, thực chất đó là các hệ sinh thái sống, các chất hữu cơ được vận động trong các vòng tuần hoàn theo các quá trình tự nhiên và đa dạng sinh học. Phát triển NNTH và NNHC đều là phát triển nông nghiệp bền vững.

b) Tương đồng về nhiều biện pháp kỹ thuật

Nhiều yêu cầu kỹ thuật trong tiêu chuẩn NNHC cũng là các giải pháp được áp dụng phổ biến trong NNTH như: tái chế các chất thải, phụ phẩm có nguồn gốc thực vật và động vật làm nguyên liệu đầu vào cho trồng trọt (phân bón hữu cơ, che tủ đất…) hoặc cho chăn nuôi ( thức ăn tinh, thô, xanh…); luân canh, xen canh, trồng cây che phủ đất, trồng cây họ đậu, cây phân xanh; không đốt các thảm thực vật, tàn dư cây trồng; hoặc cơ sở chăn nuôi phải tự cung cấp tối thiểu 50% lượng thức ăn chăn nuôi…

2. Sự khác biệt giữa NNHC và NNTH

a) NNHC là hệ thống quản lý sản xuất theo tiêu chuẩn

NNHC là một tiêu chuẩn sản xuất với các chỉ tiêu rất nghiêm ngặt chặt chẽ, tuân thủ 4 nguyên tắc: Sức khoẻ, Sinh thái, Công bằng và Cẩn trọng nhằm đẩy mạnh và tăng cường sức khỏe của đất, hệ sinh thái nông nghiệp bao gồm cả đa dạng sinh học, các chu trình sinh học và năng suất sinh học. Tất cả các hành vi của người sản xuất đều phải phù hợp với tiêu chuẩn thì sản phẩm mới được chứng nhận của bên thứ 3 và được dãn nhãn là sản phẩm hữu cơ lưu thông trên thị trường.

b) NNTH là phương thức tổ chức sản xuất

Trong khi NNHC là tiêu chuẩn sản xuất thì NNTH là phương thức tổ chức sản xuất với nguyên tắc: chất thải và phụ phẩm của quá trình sản xuất này là đầu vào của quá trình sản xuất khác. Thực chất đó là việc bố trí cây trồng, vật nuôi, các công đoạn của quá trình sản xuất và áp dụng các công nghệ, kỹ thuật phù hợp sao cho tất cả chất thải, phế phụ phẩm hữu cơ phát sinh được thu gom, tái chế, tái sử dung trong các vòng tuần hoàn khép kín theo nguyên tắc chất thải của quá trình sản xuất sản phẩm này thành nguyên liệu đầu vào của quá trình sản xuất sản phẩm khác, bằng cách đó không để chất thải phát tán gây ô nhiễm môi trường, giảm chi phí đầu vào, nâng cao hiệu quả sản xuất.

Tùy điều kiện cụ thể mà hình thành nên các vòng tuần hoàn chất thải, phụ phẩm hữu cơ khác nhau:

           - Về quy mô: có vòng tuần hoàn lớn (ví dụ, trồng cỏ -> nuôi bò -> phân bò làm biogas + nuôi giun trùn quế, ruồi lính đen -> ấu trùng, trùn thịt làm thức ăn cho  gia cầm, thủy sản -> phân hữu cơ bón cho đồng cỏ) hay vòng tuần hoàn nhỏ hơn ( trồng lúa -> nấm rơm -> trồng lúa).

           - Về phạm vi: từ nhỏ lẻ (ví dụ, mô hình hộ gia đình: từ chất thải sinh hoạt hữu cơ -> nuôi giun trùn quế, ruồi lính đen -> phân bón rau, hoa + trùn, ấu trùng nuôi giun gà, nuôi chim, cá cảnh) đến phạm vi cả nước ( ví dụ, phòng trào thu gom phân loại rác thải hữu cơ -> làm phân bón hữu cơ hoặc phát điện).

           - Về mức độ áp dụng tiêu chuẩn NNHC: Tùy điều kiện cụ thể, các mô hình NNTH có thể áp dụng các tiêu chuẩn NNHC ở mức độ khác nhau:

           + Mô hình NNTH áp dụng tiêu chuẩn NNHC: nghĩa là trong mô hình áp dụng đầy đủ các nguyên tắc, yêu cầu, biện pháp kỹ thuật theo tiêu chuẩn NNHC, khi đó mô hình NNTH cũng là mô hình NNHC, sản phẩm được chứng nhận phù hợp tiêu chuẩn NNHC.

           + Mô hình NNTH theo hướng NNHC hoặc theo GAP: nghĩa là ở đó chỉ áp dụng được một số yêu cầu, biện pháp kỹ thuật phù hợp theo tiêu chuẩn NNHC (ví dụ, dùng phân hữu cơ, xen canh, tủ gốc…nhưng vẫn bón thêm phân vô cơ, dùng thuốc BVTV…); khi đó sản phẩm đạt quy định an toàn thực phẩm, nhưng không đạt tiêu chuẩn sản phẩm hữu cơ.