TRĂN TRỞ CỦA NÔNG DÂN KHI LÀM BIOGAS.

Những ngày giáp tết nguyên đán, trong cái vội vàng của công việc ngày cuối năm, cái rét mùa Đông thấu thịt, chúng tôi được gặp ông Giản Viết Trung (Xã Cát Văn, huyện Thanh Chương, Nghệ An) đang tất tả xây hầm Biogas Vị Nông. Không khách sáo, tôi vào đề hỏi ngay: Có nhiều loại hầm Biogas, anh có trăn trở gì khi chọn xây Biogas Vị Nông ?.

Rất hóm hỉnh, anh trả lời: Khi có các chương trình hỗ trợ làm Biogas, nhà tui nghèo, không có điều kiện. Giờ chăn nuôi nhiều, 3 con trâu, 4 - 5 con lợn, gà nhiều mấy chục con. Phân nhiều quá gây ô nhiễm, mùi hôi thối bay vô tận nhà sang cả hàng xóm, buộc tôi phải làm Biogas. Tôi không biết chọn loại nào (?!). Người thì bảo làm Compsite, người khuyên xây hầm KT. Thực sự tôi không biết gì cả, chỉ thấy anh vợ tôi làm cái hầm Biogas hình tròn mà bất tiện quá. Thỉnh thoảng phải nạo vét lấy bã phân ra. Hôm nhiều phân nó ợ ra mùi rất thúi. Gas thì có mà không nhiều, lửa không được mạnh. Tình cờ hôm đi uống nước chè xanh, anh Thanh Biện (người tham gia xây Biogas cho ông Cát), nhủ tôi lại coi hầm Biogas của nhà ông Cát rồi về mà làm. 

Tôi cất công tìm đến ông Cát để xem và tìm hiểu.

Khi tôi đặt vấn đề, nói rõ những trăn trở của mình. Ông Cát được dịp "bung" những trải nghiệm của mình sau gần 10 năm "hưởng lộc" từ những thành quả của Biogas Vị Nông, những nỗi niềm của người đi tiên phong trong lĩnh vực này. Mười năm không phải đun củi, không phải mua gas bình,  mười năm chăn nuôi phát triển, 10 năm luôn thừa phân bón ruộng còn có thừa để bán, mười năm môi sinh môi trường trong lành .v.v… Những thực tế đó chinh phục tôi. Tôi quyết định chọn mẫu hầm này, theo ông Cát chỉ vẽ, tôi gọi điện cho Trung tâm Vị Nông, đặt vấn đề xây hầm Biogas theo công nghệ mới của Trung tâm, và được chấp nhận…

Hớp ngụm nước, ông Trung thủng thẳng nói: Các bác uống nước rồi mời ra xem mô hình ”Biogas ba, bốn trong một”, của nhà em. Một anh, trong đoàn ngạc nhiên hỏi: ủa bác nói ba, bốn trong một là sao ?!. Mắt nheo nheo, thích thú, ông Trung cười khà khà: Có chi mô chú, tôi làm cái hầm Biogas Vị Nông ni, tôi có luôn cái hố xí tự hoại tiện nghi, hợp về sinh; tôi có cả rừng chất đốt mà không phải đun củi, không phải mua gas bình; chăn nuôi thì nhiều mà không hôi thúi chi cả; sáng vợ tôi bứt một gánh cỏ cho trâu, là có một gánh củi cho người, có một gánh phân bón ruộng …  Ông lại cười, Vậy không “ba, bốn trong một” là chi. Thật là Nhất cử, lưỡng … ô không phải lưỡng, mà là “ba bốn cái tiện” đó các bác. Mọi người à lên, cười thoải mái như phát hiện được một điều mới lạ.

Bà Thuận (vợ ông Trung) như đã chuẩn bị trước, gọi: ông ơi để các bác ra coi ”công trình” đã rồi vô nói chuyện sau. Ông bà dẫn chúng tôi đi xem, giới thiệu cho chúng tôi đâu là hầm gas, đâu là cửa nạp phân, đâu là mương dẫn phân khi dọn chuồng phân tự chảy vào hầm, đâu là cửa đầu xả bã phân, không phải nạo vét v.v… Thấy không nói đến hố xí tự hoại, một người hỏi: vậy hố xí ở đâu ?. Đây bác, bà Thuận nói ngay, trong nhà đây bác.

Ông Trung và bà Thuận dẫn chúng tôi vô coi cái hố xí tự hoại, bệ bệt, sang trọng, tiện nghi đặt ngay trong khu nhà bếp, sát nhà chính. Một người giật nước, như vẻ để kiểm tra. Nước dội xuống ào ào. Ông Trung nói: thích nhất là khi có việc, động sự gì, chỉ cần ở trong nhà, không phải chạy ra ngoài lúc đêm hôm trời mưa gió, rét mướt …

Gần trưa, thấy khách vào đông, bà thuận thì thịnh soạn, ông Trung nói: Trưa nay mời các bác uống với nhà em chén rượu lạt, gọi là mấy mâm hoàn công làm hầm Biogas. Cũng toàn anh em bà con thôi. Đưa chén rượu mời khách, Cậu Thành (anh vợ ông Trung) nói: loại hầm này gas mạnh thật, sáng giờ nấu cỗ đây là gas hầm cả đấy. Em chăn nuôi nhiều mà lỡ làm hầm tròn rồi. Bất tiện lắm, hắn vẫn xả ra mùi rất hôi thối, thỉnh thoảng phải vét xúc bã thải rất bất tiện, mất công lắm. Nếu hầm của Dượng Trung ổn định, em sẽ đập bỏ làm như ri luôn… Chủ khách nâng ly 100 %, khà khà vui vẻ.

Tan tiệc, như những người có trách nhiệm, Cậu Thành và ông Trung hỏi: Các bác biết cái trăn trở của nông dân như bọn em khi làm Biogas là gì không?.

Bất ngờ quá. Câu hỏi, lâu nay không ai nghĩ tới. Tôi hỏi lại, vậy theo Cậu và anh, điều bà con trăn trở lo ngại nhất khi làm Biogas là gì ?. Như lò xo bị nén, có dịp được bung ra. Tôi là người chăn nuôi rất nhiều, Cậu Thành nói ngay, nghe khuyến cáo làm Biogas thì làm, chẳng biết ất giáp gì về kỹ thuật. Nói sao nghe vậy. bảo tròn làm tròn, bảo dài làm dài, chỉ biết khuyến mãi một hầm bao nhiêu đó thôi. Làm xong thanh toán, chủ hầm lấy tiền về vui vẻ. Các em ở lại với cái hầm, chỉ nạp xử lý được phân heo, còn phân trâu bò, gà qué thì không. Ô nhiễm vẫn cứ ô nhiễm. Thỉnh thoảng lại phải cào xúc múc đổ bã thải rất vất vả. Lâu lâu cái hầm Biogas lại ợ ra cái mùi thúi tận cả làng. Cái mùi thúi tanh tanh, đau trốc đau tai không sao chịu nổi. Nghĩ lại thấy tụi em như người bị “lừa” vậy ... Đấy, đó là trăn trở của nông dân làm Biogas. Nói để các bác thông cảm và chia sẻ với tụi em.

Ôi trời ạ. Lời nói sao thật như đếm, nó xoáy sâu tận tâm can người nghe.

Thấy không khí căng căng, ông Trung như một MC, chuyển “làn”. Đấy, giờ có loại hầm Vị Nông ni có nhiều cái lợi, Cậu muốn thì bỏ cái cũ, làm cái mới.  “Để hết dịch, chăn nuôi trở lại, hầm của Dượng ổn định, ra đó tui đào bỏ hầm cũ làm hầm Biogas Vị Nông cho mà coi”, Cậu Thành quả quyết.

Anh Phạm Huy Sửu, cũng một người làm Biogas Vị Nông, ngồi bên đế vào: Em chọn làm hầm Biogas Vị Nông vì thấy của nhà ông Cát rồi. Nay thấy chú Trung làm, lửa gas cháy mạnh, lại được cái hố xí tự hoại, mà không phải xây bể tự hoại, đỡ mất gần 10 triệu nữa, phân trâu phân bò, rác rến gì cho cho vào được, thấy sạch sẽ, có nhiều cái lợi quá. Bàn với vợ đồng ý, mượn được tiền, em quyết định gọi bác Sơn làm luôn.

          Một ngày đẹp trời. Một buổi điền dã cho tôi nhiều cung bậc trải nghiệm thú vị, có ý nghĩa. Bài học đắt giá được rút ra: Hãy nói thật, làm thật, đối xử thật lòng với nông dân vì họ là người nuôi sống xã hội, và luôn phải chịu nhiều thiệt thòi./.

                                                                                        Nguyễn Đức Nhân

                                                                                       Trung tâm Vị Nông